Nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh chỉ ra 3 điều tiếc nuối của Mưa Đỏ: Nếu tinh tế hơn đã có thể thành kiệt tác điện ảnh?

Mưa đỏ đã trở thành phim ăn khách nhất lịch sử điện ảnh Việt Nam, đạt doanh thu kỷ lục hơn 600 tỷ đồng, vượt qua mọi dự đoán trước đó của giới chuyên môn.

Bộ phim đã khắc họa thành công hình tượng những người lính Việt Nam quả cảm, chiến đấu hết mình trong những ngày đêm khốc liệt của chiến trường Thành cổ Quảng Trị năm 1972. Qua đó, bộ phim khiến cho khán giả thấu hiểu hơn về những hy sinh, mất mát của thế hệ cha anh để có được hòa bình ngày hôm nay.

Bình luận về bộ phim, Nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh Vi Kiến Thành nhìn nhận rằng, thành công vang dội của Mưa đỏ không phải ngẫu nhiên. Bộ phim được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Chu Lai về 81 ngày đêm Thành cổ Quảng Trị, có kịch bản chặt chẽ, chất lượng nghệ thuật cao, lại ra mắt đúng thời điểm kỷ niệm trọng đại của đất nước.

Sự tham gia của ê-kíp sáng tạo hàng đầu, từ quay phim Lý Thái Dũng đến đội ngũ thiết kế bối cảnh tái dựng Quảng Trị trên hàng chục hecta, cùng sự hỗ trợ to lớn của quân đội, đã làm nên một tác phẩm hội tụ đủ yếu tố để chạm tới trái tim khán giả.

Tuy nhiên, ông Vi Kiến Thành cũng thẳng thắn chỉ ra những điểm còn tiếc nuối với bộ phim này. Theo ông, nếu được xử lý tinh tế hơn, Mưa đỏ đã có thể tiến gần hơn tới một kiệt tác điện ảnh đúng nghĩa.

“Chỉ nên có một nhân vật nữ lấy cảm hứng từ bà Nguyễn Thị Bình”

Theo nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh Vi Kiến Thành, phim Mưa đỏ khiến ông tiếc nuối khi chưa khắc họa thành công cảnh bộ đội vượt sông Thạch Hãn để đi bảo vệ Thành cổ Quảng Trị.

Đó là một trong những hồi ức bi thương nhất của lịch sử chiến tranh của chúng ta, nơi bao nhiêu chiến sĩ đã ngã xuống ngay khi đặt chân vào dòng nước, để rồi có câu thơ ám ảnh: “Đò lên Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/ Có tuổi hai mươi thành sóng nước/ Vỗ yên bờ bãi mãi ngàn năm” (tác giả Lê Bá Dương).

Ông Vi Kiến Thành cho rằng, trên màn ảnh, sự khốc liệt ấy chưa được đẩy tới tận cùng, chưa khắc sâu trong tâm trí người xem về cái giá máu xương mà hàng nghìn con người đã phải trả

Hình ảnh bộ đội qua sông Thạch Hãn trong phim “Mưa đỏ”.

Điều tiếc nuối thứ 2 mà ông Thành nêu ra là bối cảnh Hội nghị Paris. Trong phim, khán giả thấy xuất hiện 2 nhân vật nữ trong cảnh này.

Theo ông, chi tiết này không cần thiết. Lịch sử đã ghi rõ, bà Nguyễn Thị Bình là Trưởng phái đoàn của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và là nữ chính khách ngồi ở hàng ghế đầu trong các phiên họp 4 bên.

“Sự hiện diện của một nhân vật nữ khác vừa làm giảm đi tính biểu tượng, vừa tạo sự lấn cấn không cần thiết về tính xác thực. Chỉ cần một người phụ nữ thôi, khán giả sẽ tự hiểu đó là nhân vật lấy cảm hứng từ bà Nguyễn Thị Bình, không cần phải giải thích thêm”, ông nói.

Bình luận trên báo Dân trí, nhiều khán giả cũng bày tỏ ý kiến về cảnh Hội nghị Paris là một trong những điểm gây tiếc nuối của bộ phim Mưa đỏ.

Khán giả Nguyen Viet Duc cho rằng: “Vẫn biết rằng Madame Bình (bà Nguyễn Thị Bình) rất khó để bắt chước, nhưng nếu phim đã tái hiện hoặc lấy cảm hứng từ bà thì cũng cần có được 7-8 phần của nguyên mẫu. Phim chỉ làm được 3-4 phần thì chưa được”.

Khán giả Nguyễn Văn Ai cũng bình luận trên Dân trí: “Nội dung cuộc thoại trên bàn đàm phán Paris quá hời hợt, thiếu cảm xúc, lời lẽ không giống các nhà ngoại giao”.

Hình ảnh 2 nhân vật nữ trên bàn đàm phán Hội nghị Paris ở trong phim.

Cảnh Cường và Quang đánh nhau quá dài, tạo sự “kịch tính giả tạo”

Điều tiếc nuối thứ 3, ông Vi Kiến Thành cho là cảnh đánh tay đôi giữa 2 người lính ở 2 chiến tuyến vào đoạn cuối phim. Ông Thành nhận định rằng, đây là chi tiết tạo kịch tính, đáp ứng thị hiếu của một bộ phận khán giả, nhưng cảnh quay lại kéo dài quá mức.

Với một bộ phim lịch sử – chính luận, việc lạm dụng màn đấu võ theo kiểu điện ảnh giải trí vô tình làm loãng đi chất sử thi mà tác phẩm cần giữ. Theo ông, một cảnh phim ngắn gọn, hàm súc có lẽ sẽ thuyết phục và sang trọng hơn trong hoàn cảnh này.

Đồng tình với ông Vi Kiến Thành, nhà phê bình phim, Giám đốc hãng phim Sơn An, ông Nguyễn Huy Cường cũng cho rằng, trường đoạn 2 nhân vật chính đối đầu được bố trí chưa đủ tinh tế.

Ông Nguyễn Huy Cường nhận xét rằng, cảnh nhân vật chính đấu võ tay đôi như phim hành động khiến người xem ngợp trong sự kịch tính giả tạo, nhưng lại không phù hợp với tính chất của một tác phẩm lịch sử – chính luận.

“Cảnh này có thể chiều lòng khán giả muốn xem biểu diễn giải trí. Nhưng ở nơi chiến trận, khi mọi hành động phải tính toán bằng giây, tôi cho rằng không nên có cảnh này, kể cả hư cấu”, ông Cường nêu quan điểm.

Cũng theo ông Nguyễn Huy Cường, phim Mưa đỏ còn nhiều không gian để sử dụng các thủ pháp điện ảnh hơn.

Nhà phê bình này cho rằng, phim Mưa đỏ có phần lạm dụng hiệu ứng hình ảnh, khiến khán giả có cảm giác bị bức bối vì những cảnh máu, lửa dồn dập. Trong khi đó, ông kỳ vọng phim khơi gợi được nỗi ám ảnh lịch sử của trận chiến hơn.

Ông Huy Cường cho hay, ông đã nhiều lần có mặt tại Quảng Trị, được nghe những câu chuyện có thật về sự hy sinh tang thương trong cuộc chiến năm 1972. Điển hình như chuyện người anh chôn cất chính em trai mình, sau đó chính người anh cũng hy sinh; hay chuyện một chiến sĩ bị “chết 2 lần” vì mộ bị bom đánh sập.

Nhà phê bình cho rằng, nếu những câu chuyện có thật này được đưa vào phim sẽ tạo chiều sâu xúc động mạnh hơn so với cảnh cưa chân thương binh quá mức rùng rợn.

Ông Huy Cường có nhận xét thêm về gam màu u tối kéo dài liên tục trong phim, khiến người xem mệt mỏi, trong khi cuộc chiến Quảng Trị kéo dài 81 ngày đêm, vốn có đủ mọi cung bậc, từ ánh sáng bình minh đến những giờ phút ngưng tiếng súng, có thể khai thác nhiều hơn để làm phong phú ngôn ngữ hình ảnh.

Thêm vào đó, ông Huy Cường tiếc rằng, phim có những khoảnh khắc cần sự tinh tế nhưng chưa làm tròn.

Một minh chứng mà ông Huy cho rằng phim chưa đủ độ tinh tế là cảnh 2 bà mẹ thả hoa trên sông Thạch Hãn sau khi nhân vật Cường và Quang hy sinh. Hình ảnh ấy đẹp, có sức khái quát bộ phim, nhưng lại bị bố trí quá đột ngột, tạo cảm giác gượng ép.

“Nếu được dẫn dắt bằng một trường đoạn hợp lý hơn, như cảnh nhiều bà mẹ cùng xuống thuyền, chia sẻ nỗi đau chung và hai người mẹ này chỉ vô tình lướt qua nhau chẳng hạn, thì đó đã có thể trở thành một biểu tượng điện ảnh bất hủ. Đáng tiếc, ở dạng hiện tại, ý đồ sắp đặt cảnh quay quá rõ ràng, làm giảm đi phần nào giá trị biểu tượng”, ông Cường phân tích.

Cần thêm đại cảnh để thấy được quy mô, tính chất ác liệt của cuộc chiến

Bên cạnh những trăn trở về thủ pháp điện ảnh của Mưa đỏ, nhà phê bình phim Nguyễn Huy Cường cũng bày tỏ rằng, nội dung và thông điệp phim chưa đạt đến tầm vóc sử thi như khán giả kỳ vọng. Ông đưa ra phân tích với hy vọng giúp cho những tác phẩm có đề tài lịch sử, chiến tranh sau này làm tốt hơn.

Ông cho rằng, phim chiến tranh cần xây dựng được một “thông điệp lớn”, xứng đáng với sự hy sinh và lịch sử hào hùng của dân tộc, đặc biệt là cuộc chiến 81 ngày đêm ở Thành cổ Quảng Trị.

Theo ông Cường, bộ phim còn thiếu sự hiện diện của nhân dân địa phương trong những vai trò khác, ngoài cô lái đò Hồng. Đây những người đã góp phần quyết định vào thắng lợi chiến tranh.

Nếu có phần nội dung này, phim sẽ khẳng định rõ ràng hơn tính chất chiến tranh nhân dân, thể hiện được tinh thần “toàn dân đánh giặc”, thay vì chỉ dừng lại ở những cảnh binh sĩ cầm cự đơn độc.

Ở chiều sâu hơn, ông Cường tiếc rằng, bộ phim còn bỏ sót những chiến thắng lẫy lừng của bộ đội ta ở Quảng Trị. Xem phim, khán giả thấy cảnh giằng co, cảnh rút lui, nhưng lại không thấy những chiến công vang dội trước đó, khiến hình ảnh người lính Thành cổ thiếu đi sức mạnh cần có.

Về vấn đề này, khán giả Nguyễn Thanh Trúc cũng nhận xét trên báo Dân trí: “Phim ưu tiên khắc họa tính cách một số nhân vật, nhưng 81 ngày đêm ở Thành cổ Quảng Trị là một khúc bi tráng của hàng nghìn chiến sĩ, cho nên theo tôi, giá như phim có thêm một số đại cảnh thể hiện số lượng quân lính 2 bên để thấy được quy mô và tính chất ác liệt của cuộc chiến thì sẽ sát với thực tế hơn và hay hơn”.

Đối diện với những tranh luận về bộ phim, đạo diễn Đặng Thái Huyền giữ thái độ điềm tĩnh. Về những chi tiết gây tranh cãi như nhân vật nữ chính mặc áo hồng hay cảnh đấu tay đôi của Cường và Quang ở cuối phim, bà khẳng định: “Điện ảnh không thể bê nguyên sự nhầy nhụa, chết chóc như trong tiểu thuyết lên màn ảnh. Bộ phim chỉ gói gọn trong 2 tiếng, nếu tái hiện đầy đủ tất cả những gì trên trang sách, khán giả khó lòng chịu đựng nổi”.

Bà nhấn mạnh rằng, ê-kíp làm phim đã phải tính toán để dung hòa, vừa đủ khốc liệt nhưng không quá nặng nề.

Trước những ý kiến cho rằng phim chưa sát lịch sử, đạo diễn Huyền cho rằng Mưa đỏ chỉ là một lát cắt, tái hiện một phần hiện thực khốc liệt, chứ không thể bao quát toàn bộ. Với bà, điều quan trọng nhất là bộ phim có thể khơi gợi lòng trân trọng hòa bình và lòng biết ơn của khán giả.

Nhìn tổng thể, Nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh Vi Kiến Thành đề cao bộ phim Mưa đỏ đã làm được điều mà nhiều tác phẩm cùng đề tài chưa từng chạm tới, đó là: Chinh phục công chúng đại chúng, gây tiếng vang và thổi bùng trở lại ký ức lịch sử của một dân tộc.

Những tranh luận xoay quanh Mưa đỏ cho thấy sức ảnh hưởng rộng lớn của bộ phim và quan trọng hơn, nó đã mở ra một cuộc đối thoại thẳng thắn, cần thiết về cách làm phim lịch sử, chiến tranh tại Việt Nam.

Những điều được bàn luận không chỉ là sự tiếc nuối mà còn là những bài học quý giá cho các nhà làm phim tương lai để có thể tạo ra những tác phẩm “chín” hơn, vừa đảm bảo tính nghệ thuật, vừa tôn vinh trọn vẹn giá trị lịch sử.