Hé lộ th:ủ thu:ật ch:e gi:ấu dòng tiền trong vụ AntEx liên quan đến Shark Bình: “Quá t:inh v:i luôn”

Báo Lao Động có cuộc trao đổi với ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (Hiệp Hội Blockchain); Chủ nhiệm Chương trình ChainTracer và Tài sản số Việt Nam về khả năng truy vết dòng tiền trên blockchain.

Vụ án AntEx đang gây chú ý khi cơ quan điều tra lần ra dòng tiền từ ví tổng đến ví cá nhân. Ông đánh giá thế nào về khả năng truy vết tiền số trên blockchain?

– Mọi giao dịch trên blockchain đều được ghi nhận công khai và không thể bị xóa bỏ, do đó việc truy vết dòng tiền là khả thi về mặt kỹ thuật. Tôi cho rằng, trọng tâm không nằm ở câu hỏi ‘có truy vết được hay không’, mà là truy vết như thế nào để đảm bảo tốc độ, độ chính xác và khả năng hỗ trợ điều tra hiệu quả.

Thực tế cho thấy, blockchain không ẩn danh tuyệt đối. Với công cụ phân tích phù hợp, dữ liệu kịp thời và sự phối hợp đầy đủ giữa các bên kỹ thuật – pháp lý – thực thi, việc truy vết dòng tiền kỹ thuật số trên blockchain hoàn toàn có thể thực hiện chính xác và minh bạch.

Ông có thể giải thích rõ hơn quy trình truy vết dòng tiền trên blockchain được thực hiện như thế nào – từ việc xác định ví gốc đến lúc lần ra danh tính thật của chủ ví?

– ChainTracer là một chương trình sử dụng các công cụ kỹ thuật hỗ trợ cơ quan công an trong quá trình điều tra, truy vết dòng tiền trên blockchain. Trong hầu hết các dự án, chúng tôi sử dụng công cụ này để mô hình hóa toàn bộ sơ đồ dòng tiền, thường mất khoảng 36–48 tiếng, tùy độ phức tạp của vụ việc.

Trung bình, chỉ trong khoảng hai ngày hoặc ít hơn, chúng tôi có thể hoàn thành việc truy vết và mô hình hóa dữ liệu liên quan. Từ các dữ liệu thu được, chúng tôi sẽ cung cấp cho cơ quan chức năng để mở rộng điều tra theo thẩm quyền.

Lấy ví dụ từ vụ án AntEx, dòng tiền trong vụ này không quá phức tạp, song các đối tượng đã sử dụng nhiều thủ thuật như chia nhỏ số dư, chuyển qua nhiều ví khác nhau nhằm gây khó khăn cho việc truy vết.

Tuy nhiên, bằng việc ứng dụng công nghệ phân tích on-chain mới nhất, ChainTracer đã xác định các cụm ví nghi vấn, truy vết dòng tiền, đồng thời hỗ trợ liên hệ kỹ thuật với các sàn giao dịch trong và ngoài nước để cung cấp dữ liệu phục vụ đối chiếu thông tin KYC/KYB nhằm làm rõ danh tính và vai trò của các cá nhân có liên quan.

Theo ông, vai trò của các sàn giao dịch trong quá trình truy vết là gì? Khi người tham gia bán token để thu về tiền thật, liệu cơ quan điều tra có thể lần ra được họ qua các giao dịch này không?

– Các sàn giao dịch là điểm trung gian kết nối giữa tài sản mã hóa và tiền pháp định. Khi người dùng chuyển token từ ví cá nhân lên sàn để bán, toàn bộ giao dịch đó đều đi qua hệ thống của sàn. Đây chính là mắt xích quan trọng giúp chuyển từ dữ liệu kỹ thuật sang dữ liệu định danh, và trên các sàn, người dùng thường phải thực hiện xác minh danh tính (KYC).

Về nguyên tắc, khi dòng tiền đã được mô hình hóa đến ví đích, cơ quan điều tra có thể gửi yêu cầu chính thức đến sàn giao dịch để xác định chủ sở hữu tài khoản gắn với địa chỉ ví hoặc giao dịch đó. Nếu sàn có trụ sở hoặc đại diện hợp pháp tại Việt Nam, việc phối hợp thường nhanh và hiệu quả. Trong nhiều vụ việc, thông tin định danh và lịch sử giao dịch đã được cung cấp kịp thời, hỗ trợ trực tiếp cho quá trình điều tra.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất nằm ở các sàn quốc tế không có hiện diện pháp lý tại Việt Nam. Dù có công văn từ cơ quan công an, nhiều sàn vẫn từ chối hợp tác hoặc yêu cầu làm việc trực tiếp với cơ quan pháp lý nước sở tại. Việc thiếu hợp tác này khiến quá trình phong tỏa tài sản hoặc xác minh người sở hữu bị kéo dài, thậm chí làm mất “thời gian vàng” để thu hồi dòng tiền.

Blockchain cho phép truy vết đường đi của tiền, nhưng để xác định ai đứng sau vẫn cần sự hợp tác của sàn giao dịch và hành lang pháp lý ràng buộc họ. Đây cũng là lý do việc xây dựng cơ chế pháp lý trong nước, như Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa trong 5 năm, được xem là nền tảng quan trọng giúp tăng hiệu quả điều tra và bảo vệ nhà đầu tư Việt Nam.

Trong bối cảnh các dự án “DeFi”, “coin nội” mọc lên liên tục, làm sao để người dùng thông thường có thể kiểm chứng tính minh bạch của dòng tiền trước khi xuống tiền?

– Trong lĩnh vực blockchain, tính minh bạch của dòng tiền là yếu tố quan trọng nhất để xác định một dự án có đáng tin cậy hay không. Về nguyên tắc, mọi giao dịch trên blockchain đều được ghi nhận công khai, vì vậy dòng tiền hoàn toàn có thể được kiểm chứng nếu dự án thật sự minh bạch.

Với người dùng phổ thông, việc kiểm chứng có thể bắt đầu từ những bước rất cơ bản. Một dự án đáng tin cậy luôn công khai các địa chỉ ví nhận – ví chi, có báo cáo dòng tiền rõ ràng, cho phép cộng đồng theo dõi các khoản chuyển đi và đến. Khi dòng tiền bị che giấu, luân chuyển qua nhiều ví ẩn danh, hoặc không thể xác định được nguồn gốc, đó là dấu hiệu thiếu minh bạch và cần được xem xét thận trọng.

Nhà đầu tư cũng cần quan sát cách dự án sử dụng nguồn vốn: Có được giải ngân đúng mục đích, có khớp với cam kết ban đầu hay không. Nếu vốn được huy động cho phát triển sản phẩm nhưng lại chuyển đi hướng khác hoặc rút khỏi “bể thanh khoản” mà không thông báo, đó là biểu hiện rõ ràng của việc thiếu minh bạch dòng tiền.

Với người dùng không có chuyên môn sâu, cách tốt nhất là tham khảo thông tin từ đơn vị, tổ chức uy tín để hiểu những dấu hiệu cơ bản của dòng tiền minh bạch. Khi cộng đồng người dùng biết cách kiểm chứng, các mô hình lừa đảo sẽ khó có cơ hội tồn tại.